Bàn về một số vướng mắc trong giải quyết khiếu nại

Qua thực tiễn áp dụng một số điều của Luật Khiếu nại tố cáo còn bộc lộ nhiều bất cập chưa phù hợp với tình hình thực tế mặc dù đã qua 02 lần sửa đổi bổ sung. Đó là những vướng mắc trong giải quyết khiếu nại liên quan về lĩnh vực đất đai.

Khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân được quy định tại Điều 74 Hiến pháp năm 1992 của nước ta. Đó là một trong những quyền dân chủ không thể thiếu được trong chế độ xã hội chủ nghĩa. Luật khiếu nại, tố cáo được Quốc hội khóa X ban hành ngày 02/12/1998, là một trong những văn bản luật có tính pháp lý cao nhất về khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, qua thực tiễn áp dụng một số điều của Luật Khiếu nại tố cáo còn bộc lộ nhiều bất cập chưa phù hợp với tình hình thực tế mặc dù đã qua 02 lần sửa đổi bổ sung. Đó là những vướng mắc trong giải quyết khiếu nại liên quan về lĩnh vực đất đai.

Hiện nay, các quy định về giải quyết khiếu nại của Luật Đất đai và Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính đều tuân thủ theo hướng: trong giải quyết khiếu nại về quản lý đất đai, người khiếu nại chỉ có quyền khởi kiện ra tòa án trong trường hợp đã có quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu mà không đồng ý với quyết định đó và không tiếp tục khiếu nại lên cơ quan hành chính cấp trên. Nhưng vấn đề khởi kiện ra tòa trong trường hợp đã có quyết định giải quyết khiếu nại lần 2 lại không được quy định trong Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, những quy định như trên đã làm hạn chế quyền của người khiếu nại. Tuy nhiên, Luật Khiếu nại, tố cáo đã xây dựng một số quy định để người dân thực hiện quyền khiếu nại nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan công quyền. Thực tế cho thấy, có nhiều vụ việc khi có quyết định giải quyết khiếu nại lần 2 về lĩnh vực đất đai, người khiếu nại thực sự mất đi quyền khởi kiện do tòa án không thụ lý mặc dù trong quyết định giải quyết khiếu nại lần hai có quy định người khiếu nại có quyền khởi kiện tại tòa án nếu không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần hai.

Qua thực tiễn áp dụng một số điều của Luật Khiếu nại tố cáo còn bộc lộ nhiều bất cập chưa phù hợp với tình hình thực tế

Về việc ủy quyền trong khiếu nại: Theo điểm a, khoản 1, Điều 17 quy định “… trường hợp người khiếu nại ốm đau, già yếu, có nhược điểm về thể chất hoặc vì lý do khách quan khác mà không thể tự mình khiếu nại thì được ủy quyền cho cha, mẹ, vợ, chồng, anh, chị em ruột con đã thành niên hoặc người khác để khiếu nại”. Nghị định số 136 không hướng dẫn rõ ràng về “lý do khách quan khác” theo như quy định của điều luật trên nên việc áp dụng vào thực tế cũng khó có thể thống nhất. Thứ hai, cụm từ “người khác” được hiểu là những người nào được người khiếu nại ủy quyền. Như vậy theo cách hiểu đó nếu một người không tự mình thực hiện việc khiếu nại vì những lý do nêu ở trên thì họ có quyền ủy quyền cho bất cứ người nào để đi khiếu nại. Nhưng theo khoản 1 điều 32 Luật khiếu nại, tố cáo quy định về những trường hợp không được thụ lý để giải quyết đó là “Quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại không liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại”. Xét về chủ thể của khiếu nại bao gồm cá nhân, cơ quan tổ chức và cán bộ công chức khi có căn cứ cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của họ bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ công chức. Theo quy định thì chủ thể của khiếu nại là người chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi đối tượng khiếu nại có nghĩa là người khiếu nại chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính, những người không liên quan và không chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính thì không thuộc trường hợp phải thụ lý giải quyết. Như vậy, khoản 1 Điều 32 Luật khiếu nại, tố cáo loại trừ thành phần “người khác” khi thực hiện việc ủy quyền để đi khiếu nại. Việc quy định ủy quyền cho “người khác” tại điểm a, khoản 1, Điều 17 và khoản 1, điều 32, Luật khiếu nại, tố cáo chưa có sự thống nhất.

Về thời hiệu, thời hạn khiếu nại: Tại khoản 4 Điều 32 quy định “Thời hiệu khiếu nại, thời hạn khiếu nại đã hết” thì thuộc trường hợp không được thụ lý để giải quyết. Tuy nhiên, đối với những quyết định hành chính do cơ quan Nhà nước tính toán sai khi phê duyệt kinh phí bồi thường, hỗ trợ do thu hồi đất ảnh hưởng đến quyền lợi của người khiếu nại thì có nên được xem xét hay không. Trong trường hợp này, nếu ra thông báo không thụ lý giải quyết thì thiệt thòi quyền lợi của người khiếu nại, nhưng nếu thụ lý giải quyết thì trái với pháp luật quy định. Việc khắc phục đối với những trường hợp này thực hiện như thế nào? Theo ý kiến chúng tôi, trong trường hợp này ra thông báo không thụ lý giải quyết là đúng pháp luật nhưng người được giao thụ lý giải quyết phải có báo cáo với người có thẩm quyền quyết định về việc sai sót trên để ra quyết định điều chỉnh lại tránh gây thiệt thòi quyền lợi của người khiếu nại. Như vậy, giải quyết như cách nêu trên vừa hợp tình và hợp lý, bởi sự ra đời của Luật khiếu nại, tố cáo nhằm mục đích là tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo phát huy dân chủ và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân. Việc sửa đổi bổ sung Luật khiếu nại, tố cáo là nhằm tháo gỡ những vướng mắc, những bất cập đang tồn tại trong quy định của Luật khiếu nại, tố cáo. Nếu chúng ta chỉ chú ý vào việc tuân thủ theo quy định pháp luật mà bỏ qua quyền lợi chính đáng của người dân thì ở góc độ nào đó chưa giải quyết thỏa đáng quyền, lợi ích chính đáng của người khiếu nại.

Về đối thoại trong khiếu nại: Đối thoại là nhằm làm rõ những nội dung mà người khiếu nại nêu ra để cơ quan có thẩm quyền giải quyết làm sáng tỏ vấn đề tránh trường hợp bỏ qua những chứng cứ quan trọng mà trong quá trình khiếu nại người khiếu nại chưa trình bày đầy đủ cho người thụ lý giải quyết. Hơn nữa, việc đối thoại có nhiều cơ quan tham gia có cách nhìn toàn diện hơn nội dung khiếu nại. Theo điều 37 Luật khiếu nại, tố cáo quy định “khi giải quyết khiếu nại lần đầu người giải quyết khiếu nại phải gặp gỡ trực tiếp với người khiếu nại, để làm rõ nội dung khiếu nại, yêu cầu của người khiếu nại và hướng giải quyết khiếu nại”. Theo chúng tôi đối với những vụ việc khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính mà quyết định hành chính, hành vi hành chính sai quá rõ ràng thì ban hành quyết định giải quyết khiếu nại chấp nhận nội dung yêu cầu mà người khiếu nại đã nêu ra. Trong trường hợp này không nhất thiết phải gặp gỡ người khiếu nại.

Việc ban hành luật Khiếu nại, tố cáo mục đích nhằm nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước, góp phần phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức theo quy định của pháp luật. Do vậy, trong thời gian tới cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp để việc áp dụng các quy định pháp luật trong thực tiễn được thực hiện có hiệu quả cao nhất./.

      Nguyễn Trí Phước
Thanh tra huyện Xuyên Mộc Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu